Przyroda
We wczesnym średniowieczu większą część okolic pokrywała dzika, pierwotna puszcza. Jej pozostałościami są tereny Puszczy Piskiej i Rominckiej. Mimo prowadzonego przez wieki wyrębu lasów i rozwoju rolnictwa nadal są to tereny unikalne w skali Polski. Stosunkowo surowy klimat spowodował, że występują tu między innymi gatunki charakterystyczne dla terenów wysuniętych bardziej na północ. Południową część regionu porastają lasy sosnowo-świerkowe z domieszką lipy, klonu i dębu.
Wytworzyła się tu lokalna odmiana sosny zwana mazurską lub piską. Na zboczach wzgórz morenowych można spotkać chabry, koniczynę zarośla głogu i dzikiej róży. Suche łąki i pastwiska porastają jaskry i stokrotki.
Największym bogactwem charakteryzuje się świat ptaków. Jeziora są siedliskiem wielu ptaków błotnych i wodnych – czapli, kormorana, perkoza, wielu gatunków kaczek oraz żurawi i łabędzi. Tereny otaczające jeziora zamieszkują liczne gatunki ptaków drapieżnych, między innymi orzeł bielik, rybołów, orlik krzykliwy. Charakterystycznym elementem wiejskiego krajobrazu są liczne gniazda bocianów, których największe skupiska znajdują się na terenie Warmii i Mazur. Tutejsze lasy zamieszkują sarny, jelenie a tereny bagienne łosie. Wiele małych cieków wodnych opanowały bobry, których działalność stała się już pewnym problemem gospodarczym.
Z dużych drapieżników występują tu wilki i sporadycznie rysie. Latem na łąkach można spotkać motyle – paź królowej, rusałkę żałobnik, rusałkę admirał, a nad jeziorami różne gatunki ważek.
Tutejsze jeziora dają wspaniałe możliwości uprawiania wędkarstwa dzięki licznym gatunkom żyjących tu ryb. Występują tu m.in. leszcze, okonie, płocie, sielawy, szczupaki i węgorze. Przez wieki rybactwo było jedną z głównych gałęzi lokalnej gospodarki.
Na obszarze Wielkich Jezior Mazurskich istnieje wiele terenów objętych ścisłą ochroną przyrody i krajobrazu w ramach utworzonych tu rezerwatów, głównie ornitologicznych. Najcenniejsze chronią tereny jez.Oświn przy granicy z obwodem kaliningradzkim oraz jez.Łuknajno wpisane na światową listę rezerwatów biosfery. Oba zostały wpisane na listę międzynarodowej konwencji ramsarskiej obejmującej najcenniejsze tereny wodno-błotne.
W 1977 roku na południowej części regionu na terenie pomiędzy Piszem, Orzyszem, Mikołajkami, Spychowem i Pieckami utworzono Mazurski Park Krajobrazowy, obejmujący swoim zasięgiem jez.Śniardwy oraz północną część Puszczy Piskiej wraz z rzeką Krutynią. Na jego terenie znajduje się 15 rezerwatów przyrody oraz wiele pomników przyrody.
